بیماری‌های قلبی همچنان یکی از مهم‌ترین علل مرگ‌ومیر در جهان محسوب می‌شوند. بسیاری از این بیماری‌ها سال‌ها بدون علامت پیش می‌روند و زمانی آشکار می‌شوند که کار از کار گذشته است. در این میان، تصویربرداری پزشکی یکی از ابزارهای اصلی برای کشف زودهنگام مشکلات قلبی است. نکته جالب اینجاست که گاهی در جریان تصویربرداری برای دلایل دیگر ـ مثل بررسی ریه یا شکم ـ نشانه‌هایی از بیماری قلبی پنهان آشکار می‌شود. همین یافته‌های اتفاقی (Incidental Findings) می‌توانند زندگی فرد را نجات دهند.
چرا برخی بیماری‌های قلبی پنهان می‌مانند؟
قلب اندامی است که تا مدت‌ها می‌تواند خود را با شرایط جدید وفق دهد. تنگی عروق کرونر، کاردیومیوپاتی یا حتی اختلالات دریچه‌ای ممکن است بدون علامت باشند. بسیاری از بیماران در مراحل اولیه نه درد قفسه سینه دارند، نه تنگی نفس، و نه علائم کلاسیک دیگر. به همین دلیل است که بیماری‌ها «پنهان» باقی می‌مانند.
نقش تصویربرداری در آشکارسازی بیماری‌های پنهان
تصویربرداری پزشکی ابزاری است که به پزشکان اجازه می‌دهد بدون جراحی به قلب نگاه کنند. روش‌های مختلفی وجود دارد:
رادیوگرافی ساده قفسه سینه
گاهی در عکس ساده قفسه سینه نشانه‌هایی مثل بزرگ‌شدن قلب یا رسوب کلسیم در عروق دیده می‌شود. هرچند این روش دقیق نیست، اما می‌تواند زنگ خطری باشد.اکوکاردیوگرافی (سونوگرافی قلب)
یکی از رایج‌ترین روش‌هاست. با امواج صوتی می‌توان ساختار و عملکرد قلب را مشاهده کرد. بسیاری از مشکلات دریچه‌ای یا ضعف پمپاژ قلب در این روش مشخص می‌شوند.سی‌تی‌اسکن (CT Scan)
وقتی فرد برای بررسی ریه یا شکم سی‌تی‌اسکن می‌شود، ممکن است پزشک متوجه رسوب کلسیم در عروق کرونر یا تغییرات دیگر قلب شود. این یافته‌ها اغلب تصادفی اما بسیار ارزشمندند.ام‌آر‌آی قلب (Cardiac MRI)
روشی دقیق و پیشرفته است که می‌تواند جزئیات ساختاری و عملکردی قلب را با دقت بالا نشان دهد. برای شناسایی کاردیومیوپاتی‌ها یا بافت اسکار ناشی از سکته بسیار مفید است.تصویربرداری هسته‌ای
با استفاده از مواد رادیواکتیو، جریان خون قلبی بررسی می‌شود. این روش به‌ویژه در کشف بیماری عروق کرونر کاربرد دارد.
یافته‌های اتفاقی؛ فرصتی برای پیشگیری
فرض کنید فردی به‌دلیل سرفه مزمن سی‌تی‌اسکن ریه انجام داده است. پزشک متوجه می‌شود که عروق کرونر او رسوب کلسیم زیادی دارد. این موضوع نشان‌دهنده تصلب شرایین است و می‌تواند پیش‌بینی‌کننده سکته قلبی در آینده باشد. در این شرایط، با تغییر سبک زندگی و شروع درمان دارویی، می‌توان از فاجعه‌ای بزرگ جلوگیری کرد.
نمونه دیگر فردی است که به‌خاطر درد شکم ام‌آر‌آی گرفته و به‌طور اتفاقی کاردیومیوپاتی (ضعف عضله قلب) در او تشخیص داده می‌شود. چنین کشفی زودهنگام به پزشک اجازه می‌دهد درمان‌های حمایتی یا حتی پیوند قلب را زودتر برنامه‌ریزی کند.
اهمیت گزارش دقیق توسط پزشکان رادیولوژیست
هر تصویربرداری نیاز به تفسیر دقیق دارد. گاهی یافته‌های قلبی در حاشیه تصاویر دیده می‌شوند و اگر پزشک رادیولوژیست دقت کافی نداشته باشد، این علائم نادیده گرفته می‌شوند. بنابراین همکاری بین رادیولوژیست و متخصص قلب اهمیت حیاتی دارد.
چه کسانی در معرض خطر بیشتری هستند؟
افراد بالای ۴۰ سال
بیماران دیابتی یا مبتلا به فشار خون بالا
افراد سیگاری
کسانی که سابقه خانوادگی بیماری قلبی دارند
افراد دارای اضافه‌وزن یا کم‌تحرک
برای این گروه‌ها، حتی یافته‌های کوچک در تصویربرداری می‌تواند نشانه یک بیماری جدی باشد.
آینده تصویربرداری قلب
فناوری‌های نوین مثل هوش مصنوعی و یادگیری ماشین در حال ورود به عرصه تصویربرداری هستند. این ابزارها می‌توانند تغییرات بسیار جزئی در تصاویر را تشخیص دهند که شاید از چشم پزشک دور بماند. به‌عنوان مثال، الگوریتم‌های هوش مصنوعی توانسته‌اند تنها با یک ویدئوی کوتاه از اکوکاردیوگرافی، بیماری آمیلوئید قلبی را با دقت بالا پیش‌بینی کنند. این پیشرفت‌ها نویدبخش انقلابی در تشخیص زودهنگام بیماری‌های قلبی است.
نتیجه‌گیری
بیماری‌های قلبی همیشه با علائم واضح بروز نمی‌کنند و بسیاری از آن‌ها سال‌ها پنهان می‌مانند. تصویربرداری پزشکی فرصتی طلایی برای کشف این بیماری‌ها پیش از بروز علائم فراهم می‌کند. یافته‌های اتفاقی در اسکن‌های مختلف ممکن است جان انسان‌ها را نجات دهد. بنابراین آگاهی بیماران، دقت پزشکان و استفاده از فناوری‌های نوین می‌تواند آینده سلامت قلب را روشن‌تر کند.